Kumpi Nasep a hoihna
Leitungah business lam a semte hau pen in tua khitciang politician te
hi kik hi. Tua ciangin a thumna ah kumpi nasem te hi pan hi.Ahizongin
India gam Zomi te’ teenna Mizoram khawngah bel kumpi nasep mah hoih
hi.Kumpi nasem a kipte pen Dan in cing ngiat in tawpak mawk mawk theih
hi lo hi.A kip ahihmanin khasum a tam luat loh hangin hoih lim lim
hi.Central kumpi nuaia semte bang kum 10 hal ta in a khasum uh ki
revise gige hi.Cinat damloh ciangin zong kikep kikhawina ding ki
ngaihsut sak zel hi.Kumpi nasemte’ hamphatna tuam tuam kikum khawm dih
ni.
Salary:Kumpi nasemte amau nasep tawh kituak in khasum hoih takin kumpi
in pia hi.Central kumpi nuaia semte bang van man khan tawh kizui in
January leh July khasim in a DA uh khang hi.Kum 10hal in a khasum uh
zong khang hi.
Leave: Kumpi nasem Civil nuai a ten kum simin Earned Leave ni 30 leh
Casual Leave ni 8 nei uh hi.Half Pay leave ni 10/20 neih beh thei lai
uh hi. Nausuah ciangin Maternity Leave ni 180 la thei uh hi.Armed
Forces a sem ten bel kum khat sungin EL ni 60 leh CL ni 20 nei uh
hi.Tua bek tham lo in Leave Travel Concession(LTC) zong ngah thei lai
uh hi.
Group Insurance: Tuah siatna a om ciangin innkuanpihte huhna Family
Pension kibawlsak thei hi.Armed Forces leh Police te’ Group Insurance
hoih diak hi.Civil lam te a’ bel tawm mah mah mawk sam.Kumpi in galkap
te ading group Insurance hoih takin bawl hi. Army/Navy/Air Force
Officer te Rs 30lakhs leh General Duty(galkap nautaang) te 15 lakhs
ahi hi.April ni 8,2010 a Maoist ten CRPF 76 a thah te a innkuanpih
ten Rs 38 lakhs ciat ngah uh hi.
Medical Facilities: Kumpi nasem te leh a innkuanpihte uh a cinat
damloh ciangin kumpi in a bill piaksak zel hi.
Pay Revision: Kumpi in a nasem te’ khasum kum 10 hal in khangsak hi.
Khasum a khan ciangin a zah thum bangin khang zel hi.Pay Commission in
kumpi nasemte hamphat na ding ngaihsun in vaihawm hi.Galkapte bangin
Free Ration,Clothing, Allowances etc. ngah uh hi.Tu laia Pay
Commission pen kum 2006 a kizang pan 6th Pay Commission ahi hi.Sixth
Pay Commission in Pay Scale tuam tam lua pen tawm cik in khensuk
hi.Pay Band 4 bekah khen in Pay Scale nam tuam tuam zong 20 khawng bek
pha hi.
Promotion:Kumpi nasep tuam tuam ah za khanna(promotion) scheme om ciat
hi.A za khang thei lo zah a ki ngaihsun Grade IV te nangawn Assured
Career Progression Scheme(ACPS) tawh nihvei za khang thei uh hi.Sixth
Pay Commission bangah thumvei a za khan nang uh kibawl hi.
Pension:Kumpi nasem ten a tawp uh ciang Pension ngah thei lai uh
hi.Sixth Pay Commission in Full Pension kum 33 pen puahpha in, kum 20
service khin kum 60 tungsiah a phate Pension pia thei hi.Voluntary leh
Invalid Pension scheme zong kibawl hi.1st January 2004 khit a kumpi
nasem a lut thakte kumpi in a khasum pan in Contributory Pension Fund
kumsim in cut sak hi.
Loan: Kumpi nasem te amau khasum tawh kituak in Personal Loan bank ten
pia uh hi.Loan interest bel a Amount tawh kizui in kibang kim khol
kei.Tua banah House Building Advance(HBA) zong a meet tawmcik tawh la
thei uh hi.Housing Loan pen khasum zah 50 bang ki la thei hi.Kumpi
nasemte pen pongman taka sum ngah ahihman un Loan lak zong awlsam diak
hi.Kumpi nasem ten a tate uh laisin na ding Study Loan zong la thei uh
hi.A nu leh pa ten a meet teng louh kuul in a sumpi(capital) bel
laisin man cianga louh ding ahi hi.Tuhun ciang pilna pen sum tawh a
kilei hi ta hi.Laisinna hoih munah sum tampi bei ahihmanin Loan la
kaki tangsap hun om zel hi.Tuabang hun ciang kumpi nasemte’ tate
ki-eng mah mah hi.Laisinna mun hoih mana graduate ten nasep mu baih in
a khasum uh zong tam pah hi.
ST Concession: India gama kumpi nasep lakna ah mualtungmi namneu
(scheduled Tribe) te ki deihsak diak hi.Siamna kibang veve ah zong nam
lian(gerenal) te sangin Mark requirement ki tawmsak zaw hi.Minam lian
ten kum 30 ciang bek kumpi nasep ngen thei mahleh ST ten kum 35 dong
ngen thei hi.Nasep kila ding khat peuh ah zong quata ki neisak ngiat
hi.
Security:Kumpi nasemte hamphatna khat pen a lung uh muang hi.Company
leh Private nasep dangte pen promotion bang hat sim zawzen mah leh
hunk hat ciangin kitawpsak ziau thei lel hi.A company neite tuahsia
mawk leh amau nasep ding a om lo ding hi lel mawk hi.Company pawl khat
ten thakhat thu in mi 30,000 val khawng tawpsak giap thei uh hi.World
Trade Centre a ki siat in zong nasem tampi a tawp loh uh phamawh
hi.Kumpi nasep bel appointment ngah khit naak leh kip lel mai hi.
Kumpi nasep pen mi hau leh mi zawng, meelhoih meelsia kibatkimna khat
ahi hi.Gam mipite’ hamphat na ding politician te geelna khempeuh a
tangtungsak pen kumpi nasemte hi.Ei zomite tawm ihihmanin politics
tawh vaihawmna i ngah na ding baih het lo hi.Tua ahihmanin kumpi nasep
lam department Head leh director etc. te ah a tam thei thei lut sawm
ding thupi hi.Kumpi nasem tam lim lim leeng kumpi kiangah zong i thu
lut zaw sam ding hi.Kawlgam Zomi te zong khasum tawm cimawk loin kumpi
nasep lamah a tam thei thei lut na sawm zaw un.Tua hileh ki innteek
zawdeuh ding hi.Kumpi nasep thupi ngaihsut in ngahna ding hanciam ni.
Pau Tun Thang
Comment piaknop aomleh...