Zomi Education Foundation
“Zomi Education Foundation” cih thupen neihhuai leh kepcinghuai mahmah thukhat hi. Koikoi ah enpak le hang eimi te pen 1990-2010 kikal Kawlgam pilna lamsinna hun hoihlohkal ciding ihhiam, Numei, Pasal khangnoteng Laisiangtho sangkahna lam ah va kizuanto gawp in tuni in Zomi khangthakte lakah B.Th ngah pen kitammahmah hi.
Ahizong in leitung pilna lam ah kitamlo leh sangkahsunsun te’n Distance Education System tawh sangkikahtotek hi. A ngah uh pilnabel bangzahta tamding cihbel genthei khang in, a hizong a kizangtheitaktakding pen hamsat naciangkhat om veve hi.
Theih tamnapi in telkician taktak tawm cih Edu System hi. Ih college leh university in hong olbawl lua a hihman in hong theisak leh policy hongguan khitteh sangkahna manbawl hihang. A telciantaktak ding in hong kipantahlo hi.
Singapore pan in uham pawlkhatte genna ah ko nidang in Yangon University ah pilna sintheihnang in Entrance ka vaphi uh cihkhawng kizangei hi. Cihnopna ah nidang lai Mahsahlah hunlai in Kawlgam ii Educatio System pen hoihmahmah hi. Tulaitak UK khawng, US leh gamtuamtuam ah sangkahnuamte in sangluttheihna laivuan kisittelna a neihmahbang un, hunkhatlai in Kawlgam ah University kahtheih nading sittelna nasiatak kinei a, Education Sytem pen hoihmahmah hi.
Sangkah pen sumhaute bek kahthei ihsak leh na himasalo hi. Ei kuaksung mahmah ah ciimna leh telciat taktakna mah kisam masa hi. Pilna pen sum tawh kilei ihcihsamhang in hitaktak masalo a, ei sungmahmah ah ciimna leh theihteltaktakna mah ihneihkhitteh a mabanteng sum in hongnungzuihpan hi.
Tulaitak ih Zogam ah laipil napi, ciimna leh theihtel taktakna a nei naupang tampitak omkhading hi. Tuate koicidan in sum in nungzuihzawhding cih ih ngaihsutteh tua khangno khat in lametna leh ngeimna sangpi tum’zoloding hi. Hih thute ihgen teh pawlkhat te in kei sangkahlai inzong kuamah in hong huhkei, hong kipanpihkei cikhatek mahding hihang. Eimi ten pilna pen a thatang tawh a valo-ngiat hihang!
Ih ngahzahzah theipumbang hi leh a kungtungah vakah in a valo ngait mite ih hihi. Nuntakna pen hamsalua a hihman in khat leh khat ki awlmawh manlo ih hihi. Sangkah lehang lah Kawlte lak, minamdangte lah kikahkha sawnsawnlai a hihman in minam kideidanna te kisimmawhnate in ih lungsim hong neuseeksak hi.
Tuate in bang hongvomsak hiam cih ka ngaihsutsut teh mi langdona, mi tungah lungkimna neizolo cih lungsimpuakzia tampitak tawh kikhia hi.
Ka tuacihteh hihdan mite langpangding ihcihpah lianloh hang in tua ihtheihloh lungsimsung khat kivomto veve hi.
Ka thangahna khat ah
Zogam pen tua kipan a zuunnuam leh a phuahpha nuam kitamtam mah leh kikhanglo ciding ihhiam tuateng mah in hong kipumkhatsak toto hi.
A hizongin ei ii septheihna tek pan panmunla in ih minam ihzuunding thupi kasa hi. A semtheiloding khat or a semzoloding khat ih va pumthapiak hangin a vangikpua zoloding hi. Tua hi leh hih Edu pen kuateng in semtheiding cih ngaihsutna hong omto pah hi.
Dr. Tuan in hong makaih henla, a gim a tawlzong in sun leh zan in Zomi khangthak te a ding a manzong a hun/a thangalte iplah hetloding in katuatpah hi. Kawlgam Edu tampitak a mahunsung a khelsakzo Pa hi. A mah department pan mitampitak ten a matungah minphatna nei uh hi.
Kumpi Edu te tawh kipawl in nasepkhoptheihding tampitak om hi. Hoihkaihlualoding eibek in ihsepsang in mitampitak tawh mapangkhawmding pen thupizawding leh tamhuamzo zawding hi. Eimite tampitak pen gamdang kipaikhia hi. A tamzaw in pilna neilo hing cih tawh kilungneu mahmah hi. Ken siamna neikeng, kei pilna sang neikeng cihtawh mabaan tampitak lungsim leh thangal bunsuk in hong nawngkaisak zo hi.
Edu system hoihtak ih neihloh man in ih minam nangawn hongnawngkaisak hi. Neulai in Sang Inn sungah ah Z=Zomi te hanlungciam khangto diam ci liailiaitek hina pi hang in ih goltohteh hanlungciam nawnlo in kigalbawl in tanglendiam cihlam manawhzaw leh kilawm hi. Mi khat in kum 3- pan – 18 sangkahding in leitung pilna thu, Pasian thu, Minam thu hoihtak ah pattah hunhoihpen bek hi.
Ih golkhitteh leitung pilna thu lamah
A Wai Ten – Distance Education System sungah ih luttaktak teh, pilna limciteng pen hongciamsak bek hi. A pilna giltaktak pen kinekhalo hi. Tua pilna laigil taktak kiciapsak bekna tawh ei pilna mailam pen kiphungvuhzolo ding in hongsiam ngiat uh hi. Pil lua in langpan’ding lau maw leh!
Zogam khuano khat pan Pilna sangsinding a kithawi Lia leh Tang teng in banghiam kasinding/ banghiam ka tupna/ banghiam ka ngahding pilna cih kiciantak in theicianlo in sangkah kihizaw hi. Buaih ngahding, nasep siauding cih bek tawh nuntakna mabaan hi. Pilna ciimtaktak hong kinesaklo hi. Hong kiciamsak bekna mun hi. Mi khangto ding ten hihsang ah kah leng bang kisinding, bangpau kizanghding (US pau/British), bang curriculum sinding cihna leng in dotcianna nei masa in tuakhitteh lungkimna a ngah taktak leh a tate lugmuangtak in apna neipan hi.
Ei a pen tuadan omlo in minister khat hongkah leh a ma deihbang in honglaihto in tua minister pa in goutsaat (golf) a uk leh tua na leng curriculum ah guanding pen poimawh salo hi. Pilna minister khat hongkah teh kum 3 project, kum tuazah project ci a tawlkhatsung hong hi hehuu hi. A sawtlo in tuapa hongtawp taktak teh, tua project teng maaimangzel hi.
Pasian lamah
Gensa mahbang in Pasian bek ih nisimvai te ah kiap masa in vai a kuan minamte hihang. Edu system hoihlohna hang tawh minam sungah Theology sangkah tampitak kumsim in hongkibehlapteh mimal idea tawh kizui in pawlpi tuamtuam leh Pasian bulphuh in minamsung ah na tampi hongsem khiathei uh hi. Na hoihtampitak sem in a hizong in mipi pawlkhat te lungkaaksak leh kua Ps pa thugen maanpen cihding genhak mahmah thukhat hong hita hi. Pawlpi khat leh khat hoih hi/hoihlo hi cih pulpit tungpan khauhtak in a maumuhna te talgen ciatciat uh a hihman in mipite kikal ah ki-etdan pen hongkilamdangsak hi. Beh leh phung cih thadah u nau sanggam na leng hong khenthangsak thei mawk hi.
Minam thu
1990 kum masiah (born before 1990) suakte khang in bel gamthu (politic) thu gending (kawlgam sungah)pen kilau mahmah hi. Banghang in kilau hiam cih “ka cihbang in sem inla, ka sep bang in sem ken” cih thu gam uk ten hongzat tangzang takteh, a maucihbang lah kisem zolo, a mau sepbang in kisem zolo a hihteh gilbem tun’ding mah lampi om a hihman in kuamah in zan in mangsung nang leng ah zong kiman’nuamlo hi. Mangsia man’ing ei a kici tanghial hi. Eimi sung na leng khat leh khat kimuan’mawhna, hih pa thukan khawng a hikha tam maw cih lauthawng in kimuan’mawhna hong omsak hi. Tua a hih man in Minamvai ah a sisan piakhia aa, a nuntakna a piakhia ngam Zomi salpha taktak Pu Cin Sian Thang tawh kipawlin nasepkhopding thupi hi.
Zomi Edu Foundation tawh kisai in hongmakaihtheiding in committee hong kipankhia henla, lailam pilna tawhkisai in thu pawlkhat hongnawtding pen lunggulhhuai mahmah hi. Sumbul neihdingzong kisam ding hi. A pil, a siamte panpihna leh hongtungding khangthakte koici in pilna laigil piaktheiding thupi kasa hi.
- Preschool Level
- Primary Level
- Secondary Level
Hih munteng ah naupangte phuahphatding thupi kasa mahmah hi. Zolai mahmah theihsaktekding thupi aa, hih ZEF or ZCLS in curriculum hongbawlding thupi hi.
Naupang te sinding laibu limlim pen hih ZEF or ZCLS ii theihpihna kihel hamtangding in minambup in zatsakding hi. Hih a tung a leitung pilna, Pasian thu leh Minam vai te ah ih khangno te khaicivawh kei leng a ngeimah kingeiding hi. Laibu bawlnuam te khaktan’na cihbang hilo in a bawlnuam khempeuh te in hihte pan a kisaizawzaw khat pan in phalna leh theihpihna neihamtangding cih hi leh hong thupisuah mahmah ding hi. A manpha mahmahding kangak lah mahmah khat bang ah, Manglai, Zolai leh Kawllai namkimbu (Dictionary) zong kisam mahmah hi. Tuazong kibawl laitak hi kazakteh leitung ah indigenous minam lakah kihello bekthamlo leh ih minam ii lai, ngeina te kikello hamtangding hi.
A dangdang kipawlna tuamtuam ih hat veva hang in pilna ii a naakpi puahpha kei le hang dawnding tui om napi in ciimtaktak a om innsung a tuitawh kibang hi.
Zomi Education Foundation (ZEF) in mapanna leh makaihna hong neihenla, sumbul a kisamteng minam bup ii aituam tavuan khatkeek in aituam neihzawhding ka lunggulh mahmah hi.
Zomi khangthak te pilna lampitawnding in a lunggulh,
Francis Khampi
Comment piaknop aomleh...